دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، در سخنرانی خود در عربستان سعودی از ایران خواست تا مسیر «نو و بهتری» را در پیش بگیرد؛ همزمان با تلاش او برای دستیابی به توافق هستهای جدید.
آقای ترامپ روز سهشنبه ۲۳ اردیبهشت در نشست سرمایهگذاری آمریکا-عربستان که بخشی از سفر چهارروزهاش به خاورمیانه است، اعلام کرد که خواهان پرهیز از درگیری با تهران است.
او گفت: «همانطور که بارها نشان دادهام، آمادهام به درگیریهای گذشته پایان دهم و برای جهانی بهتر و باثباتتر، حتی با وجود اختلافهای عمیق، شراکتهای تازهای بنا کنم.»
رئیسجمهور آمریکا همچنین هشدار داد: «اگر رهبران ایران این شاخه زیتون را رد کنند و به حمله به همسایگان خود ادامه دهند، ما چارهای جز اعمال فشار حداکثری شدید نخواهیم داشت و صادرات نفت ایران را همانند گذشته به صفر خواهیم رساند.»
این سخنرانی در آغاز سفر ترامپ به پایتخت عربستان ایراد شد. این درخواست تازه از تهران تنها چند روز پس از آن مطرح میشود که ترامپ فرستاده ویژهاش، استیو ویتکاف، را برای دور چهارم گفتوگوها با مقامات ایرانی جهت متقاعد کردن جمهوری اسلامی به کنار گذاشتن برنامه هستهای، اعزام کرده بود.
ترامپ در ریاض گفت: «بهعنوان رئیسجمهور ایالات متحده، همواره صلح و شراکت را ترجیح میدهم، هر جا که این نتایج دستیافتنی باشد.»
او همچنین ابراز امیدواری کرد که عربستان سعودی نیز بهزودی به پیمان ابراهیم بپیوندد و «در زمان مناسب خود» اسرائیل را به رسمیت بشناسد.
عربستان سعودی همواره اعلام کرده است که به رسمیت شناختن اسرائیل را مشروط به تأسیس کشور مستقل فلسطینی در مرزهای ۱۹۶۷ میداند. در دورهٔ ریاستجمهوری جو بایدن، تلاشهایی برای گنجاندن عربستان در پیمان ابراهیم صورت گرفت، اما حملهٔ گروه حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ این روند را مختل کرد و منطقه را وارد یکی از بحرانیترین دورههای خود ساخت.
در تحولی جداگانه، کاخ سفید اعلام کرد که ترامپ روز چهارشنبه در عربستان سعودی با احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، دیدار خواهد کرد؛ شورشی سابقی که سال گذشته با سرنگونی بشار اسد به قدرت رسید.
ایالات متحده از زمان به قدرت رسیدن الشرع در ماه دسامبر در حال بررسی نحوهٔ تعامل با او بوده است. رهبران کشورهای عربی حوزهٔ خلیج فارس از دولت جدید دمشق حمایت کردهاند و انتظار دارند ترامپ نیز همین مسیر را در پیش گیرد، زیرا این دولت را سدی در برابر بازگشت نفوذ ایران در سوریه میدانند؛ کشوری که تهران در طول یک دهه جنگ داخلی، از حکومت اسد پشتیبانی میکرد.
ترامپ روز سهشنبه در آغاز سفر خود همچنین مجموعهای از توافقنامههای اقتصادی و همکاری دوجانبه با عربستان سعودی امضا کرد؛ سفری که تمرکز اصلی آن بر معاملهگری با یکی از متحدان کلیدی واشینگتن در خاورمیانه است.
ولیعهد محمد بن سلمان، که قدرت را در عربستان سعودی در دست دارد، در فرودگاه بینالمللی ملک خالد به گرمی از ترامپ استقبال کرد. آنها سپس به تالار مجللی در فرودگاه رفتند و در آنجا ترامپ و هیئت همراهش با قهوه عربی سنتی از سوی پیشخدمتهایی با کمربندهای تشریفاتی پذیرایی شدند.
ترامپ در ابتدای دیدار دوجانبه با بن سلمان گفت: «واقعاً فکر میکنم ما یکدیگر را خیلی دوست داریم.»
در ادامه، دو طرف بیش از دوازده توافقنامه برای گسترش همکاری در حوزههای نظامی، قضایی و فرهنگی امضا کردند. انتظار میرود در ادامهٔ روز سهشنبه نیز در نشست سرمایهگذاری آمریکا-عربستان، توافقهای اقتصادی بیشتری به امضا برسد.
سکوت تلویحی ایران
ایران که مشغول مذاکره با آمریکا بر سر برنامهٔ هستهای خود است، تا حدود زیادی در مورد سفر ترامپ سکوت کرده است.
سفرهای قبلی روسایجمهور ایالات متحده به عربستان، عمدتاً با این انتقادها در ایران روبرو میشد که عربستان سعودی به «گاو شیردهٔ» آمریکا تبدیل شده است.
اما این بار، روزنامههای ایران و تلویزیون دولتی تا حدود زیادی دربارهٔ سفر رئیسجمهور آمریکا به منطقه سکوت کردهاند.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، این سکوت ممکن است به این دلیل باشد که ریاض و تهران از سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین روند تنشزدایی را آغاز کردهاند. اخیراً، شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان، که برادر ولیعهد سعودی است، نیز به تهران سفر و با آیتالله علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرد.
حسین ایبیش، تحلیلگر موسسهٔ کشورهای عربی خلیج فارس مستقر در واشینگتن، میگوید پروژههای توسعهٔ اقتصادی عربستان سعودی در داخل به این معنی است که ریاض خواهان صلح در سراسر منطقه است.
