تحریمهای سازمان ملل متحد که ۱۰ سال پیش با امضای توافق هستهای موسوم به برجام برداشته شده بود، ساعت ۳ و نیم بامداد یکشنبه ۶ مهر ۱۴۰۴ به وقت تهران، بار دیگر بازگشت. هدف آن توافق محدود شدن فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی در ازای رفع برخی از تحریمها بود.
این تحریمها با نهایی شدن «مکانیسم ماشه» بازگشتند، مکانیسمی که بخشی از توافق برجام بود.
سه کشور اروپایی طرف برجام، بریتانیا، فرانسه و آلمان، پیشتر گفته بودند که جمهوری اسلامی توافق هستهای ۲۰۱۵ (برجام) را که برای جلوگیری از دستیابی رژیم به سلاح هستهای امضا شده بود نقض کرده است.
کشورهای غربی به استناد گزارشهای آژانس بین المللی انرژی اتمی میگویند پیشرفت برنامه هستهای جمهوری اسلامی فراتر از نیازهای غیرنظامی آن بوده است، اما مقامات این حکومت جمهوری اسلامی با وجود غنیسازی اورانیوم در سطح بالا، این اتهام را رد کردهاند.
روند مکانیسم ماشه ۶ شهریور آغاز شد و طی ۳۰ روزی که به جمهوری اسلامی فرصت داده شده بود که از نهایی شدن تحریمها خودداری کند، مقامات اروپایی بارها با مقامات حکومت ایران دیدار و گفتوگو کردند.
اما به گفته دیپلماتهای اروپایی، این گفتوگوها «تعهدات کافی و ملموسی» از سوی حکومت ایران به همراه نداشت.
از زمان آغاز مکانیسم ماشه، ریال جمهوری اسلامی به روند نزولی خود که در ساعات اخیر شدت گرفته، ادامه داده است. در آستانه بازگشت این تحریمها، ریال در ایران سقوط بیشتری کرد و هر دلار آمریکا رکورد ۱۱۳ و ۶۰۰ تومان را ثبت کرد.
تحریمهای سازمان ملل چند بخش دارد. از جمله اینکه جمهوری اسلامی از انجام فعالیتهای هستهای نظیر غنیسازی اورانیوم و تحقیق و توسعه منع میشود.
جمهوری اسلامی همچنین از توسعه برنامه موشکهای بالستیک منع میشود. کشتیهای در معرض بازرسی قرار میگیرند.
تحریمهای سازمان ملل باعث تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی میشود. به گفته شرکت حقوقی کراول، که در واشنگتن نیز دفتر دارد، در بخش تحریم تسلیحات متعارف، تحریم بر تانکها، خودروهای رزمی، سامانههای توپخانهای، هواپیماهای جنگی، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، موشکها یا سامانههای موشکی و آموزشهای فنی اعمال میشود.
همچنین با بازگشت تحریمها محدودیتهای بانکی بیشتر میشود چرا که از کشورها خواسته میشود فعالیتهای بانکی را که میتواند به فعالیتهای نظامی یا تسلیحاتی شدن جمهوری اسلامی ایران کمک کند، ممنوع کنند.
به گفته شرکت حقوقی کاراول، تحریمهای مکانیسم ماشه همچنین دارایی افراد و نهادهای تعیینشده را مسدود میکنند و ممنوعیتهای سفر برای افراد و نهادهای تعیینشده را باز میگرداند. فهرست افراد تعیینشده سازمان ملل متحد به طور عمده بر اشخاص و نهادهای مرتبط با فعالیتهای اشاعه تسلیحات کشتار جمعی متمرکز است.
این شرکت میگوید بازگشت تحریمهای ماشه بیشتر بر شرکتهای غیرآمریکایی که با بازار ایران تعامل دارند اثر میگذارد.
مورا نامدار، مقام ارشد دفتر امور خاور نزدیک وزارت امور خارجه آمریکا، در گفتوگویی اختصاصی با صدای آمریکا گفت: «تحریمهای مکانیسم ماشه که قرار است اعمال شود رژیم [جمهوری اسلامی] را نشانه رفته است، نه مردم را.»
مورا نامدار در این باره گفت: «میخواهم این را کاملا روشن کنم. همانطور که رئیس جمهوری آمریکا و وزیر امور خارجه گفتهاند تفاوت بزرگی میان مردم ایران و رژیم ایران وجود دارد. رئیس جمهوری آمریکا و وزیر امور خارجه آرزومند آیندهای بهتر برای مردم ایران هستند.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده نیز روز چهارشنبه ۲ مهر در نشستی با وزیران امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در نیویورک، گفت جمهوری اسلامی «فعالیتهای بیثباتکننده» در منطقه انجام میدهد و هشدار داد که جمهوری اسلامی نباید به سلاحهای کشتار جمعی دست یابد.
روبیو گفت: «خبر خوب این است که این رژیم (جمهوری اسلامی) امروز با چالشهایی روبهروست که نسبت به چند سال گذشته بسیار قابلتوجهتر است، که شاید فرصتی فراهم کند برای آنچه ما میخواهیم در منطقه انجام دهیم، از جمله در سوریه، جایی که [جمهوری اسلامی] ایران در حمایت از اسد، حضوری بسیار بیثباتکننده داشته است.»
روبیو گفت «فکر میکنم مهم است که با نگاهی روشن و واقعبینانه به آنچه ما، حداقل از نگاه ایالات متحده، بهعنوان فعالیتهای بیثباتکننده رژیم ایران میشناسیم، توجه داشته باشیم. اجازه دهید ابتدا بگویم که ایالات متحده و مردم ما احترام زیادی برای مردم ایران قائل هستند. این یک فرهنگ کهن است، با تاریخی پربار، و فرهنگی که نقاط اشتراک فراوانی با ما دارد. متأسفانه، این کشور تحت رهبری کسانی قرار دارد که بهنظر ما بیشتر به دنبال صدور انقلاب و بیثباتسازی هستند تا ساختن رفاه برای مردم خود.»
تحریمهای مکانیسم ماشه در دوره ریاست جمهوری مسعود پزشکیان بازگشتند که در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری خود، وعده رفع آنها را داده بود. مخالفان جمهوری اسلامی، آن انتخابات را «سیرک انتخابات» توصیف کردند و بارها گفتهاند که در جمهوری اسلامی، علی خامنهای تصمیمگیر اصلی است و نه شخص رئیس جمهوری.
علی خامنهای اخیرا نیز بر غنیسازی اورانیوم در ایران پافشاری کرده بود. پیشتر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، پافشاری جمهوری اسلامی بر غنیسازی اورانیوم آن هم پس از نابود شدن تاسیسات هستهای را «احمقانه» توصیف کرده بود.
