در آستانه سومین سالگرد مرگ مهسا ژینا امینی در بازداشت گشت ارشاد، روز یکشنبه، ۲۳ شهریورماه، تجمعها و مراسم یادبود در دهها شهر جهان برگزار شد و چند چهره سرشناس نیز به این مناسبت پیامهایی ارسال کردند؛ ازجمله زهرا رهنورد، نرگس محمدی و جعفر پناهی.
ایرانیان مقیم اروپا، آمریکا، استرالیا و نیوزیلند با شعارهای جنبش «زن، زندگی، آزادی» بار دیگر یاد جانباختگان اعتراضات و زندانیان سیاسی سال ۱۴۰۱ را زنده نگاه داشتند.
در لندن، تورنتو، فرانکفورت، لاهه، بروکسل، نیکوزیا، سیدنی، ملبورن، اوکلند، لسآنجلس و واشینگتن هزاران نفر با پرچمها، تصاویر جانباختگان و شعارهایی علیه جمهوری اسلامی به خیابانها آمدند.
در دانمارک، سوئد، سوئیس، قبرس و کانادا نیز به همین مناسبت گردهماییهایی برگزار شد.
در لندن بیش از ۱۵ گروه سیاسی و مدنی فراخوان داده بودند و تظاهرکنندگان شعارهایی با مضمون «نام مهسا و دیگر جانباختگان را فراموش نمیکنیم» سر دادند.
در سیدنی معترضان از دولت استرالیا خواستند سپاه پاسداران را در فهرست گروههای تروریستی قرار دهد.
در واشینگتن نیز علاوه بر تجمع خیابانی، کنفرانس دو روزه «گفتوگوی ملی برای ایران» برگزار شد که میزبان فعالان سیاسی، روزنامهنگاران و چهرههای بینالمللی بود.
همزمان با این گردهماییها، پیامهای شماری از شخصیتهای شناختهشده ایرانی منتشر شد. زهرا رهنورد، از رهبران جنبش سبز که همچنان در حصر خانگی است، در بیانیهای نوشت کشته شدن مهسا «شلاقی بر وجدان ملت» بود و جنبش او «بیداری پایانناپذیری» را رقم زد.
او تأکید کرد زنان ایران با وجود استعدادها و تواناییهای چشمگیرشان همچنان از سرکوبشدهترین زنان جهاناند زیرا «قوانین تبعیضآمیز و فرهنگ واپسگرا» آنان را در بنبست قرار داده است.
جعفر پناهی، کارگردان برنده نخل طلای کن، در پیامی نوشت: «مهسا امینی دختری ساده بود اما جانش را که گرفتند، پردهای از دروغ کنار رفت و نسلی برخاست که تصمیم گرفت دیگر سکوت نکند.»
او افزود که خون مهسا و صدها معترض دیگر اجازه نمیدهد وضعیت ایران به شرایط عادی بازگردد: «مهسا نمرده است؛ او در نگاه دخترانی که موهایشان را به باد سپردهاند نفس میکشد.»
نرگس محمدی، فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل، از زندان پیام داد و با اشاره به حمله نیروهای امنیتی به بند زنان سیاسی تأکید کرد: «خواهران ما در قرچک تنها نیستند. زنان از یورش مأموران حکومت جمهوری اسلامی نمیهراسند.»
او این حمله را تلاش حکومت برای «انتقام از جنبش زن، زندگی، آزادی» دانست.
در کنار این سه پیام، شماری از هنرمندان و روشنفکران نیز واکنش نشان دادند. صدیقه وسمقی، دینپژوه، کشته شدن مهسا را «جرقهای» برای ظهور جنبشی تاریخی خواند که زنان را به متن جامعه بازگرداند و برابری جنسیتی را به گفتمان غالب بدل کرد.
پانتهآ بهرام، بازیگر ممنوعازکار، در یادداشتی خطاب به مهسا نوشت: «نام تو یادآور آغاز دورانی تازه است.»
کتایون ریاحی، بازیگر، نیز در پیامی انتقاد کرد که برخی هنرمندان معترض پس از حمایت از جنبش مهسا «یا بدنام میشوند یا به فراموشی سپرده میشوند».
مهسا امینی، زن جوان اهل سقز، روز ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ توسط گشت ارشاد بازداشت شد و سه روز بعد بر اثر ضرب و جرح در بیمارستان کسری در تهران جان باخت.
مرگ او آغازگر خیزشی سراسری شد که با شعار «زن، زندگی، آزادی» در ایران و جهان شناخته شد. اعتراض به مرگ او و شرایط زنان در ایران ماهها به طول انجامید و به بزرگترین چالش اعتراضی برای حکومت جمهوری اسلامی تبدیل شد، چالشی که همچنان ادامه دارد و خود را با رویگردانی زنان از روسری و حجاب در خیابانهای ایران نشان میدهد.
بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر ایران، در اعتراضات سال ۱۴۰۱ دستکم ۵۵۱ نفر از جمله ۶۸ کودک کشته و هزاران نفر بازداشت شدند.
