علی شمخانی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و مشاور رهبر جمهوری اسلامی، در مصاحبه با تلویزیون انبیسی آمریکا گفت تهران در صورت لغو تحریمهای اقتصادی، اعمال محدودیتها بر برنامۀ هستهای خود را میپذیرد.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، نیز روز پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت در قطر با اشاره به اظهارات جدید مقامهای جمهوری اسلامی گفت «فکر میکنم داریم به توافقی نزدیک میشویم که شاید بدون نیاز به اقدام نظامی محقق شود».
علی شمخانی روز چهارشنبه به تلویزیون انبیسی گفت «ایران متعهد میشود هرگز به دنبال ساخت سلاح هستهای نرود، ذخایر اورانیوم با غنای بالا را کنار بگذارد، تنها به غنیسازی در سطح مورد نیاز برای مصارف غیرنظامی بپردازد و به بازرسان بینالمللی اجازه دهد بر روند فعالیتها نظارت داشته باشند».
مشاور علی خامنهای که پیشتر از سوی دولت حسن روحانی به «کارشکنی» در احیای توافق برجام متهم شده، در پاسخ به این پرسش که آیا جمهوری اسلامی آمادۀ امضای توافقی با دولت دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده است، پاسخ داد «بله»، بهویژه اگر تحریمها «فوراً» برداشته شوند.
در سوی دیگر ماجرا، دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، روز پنجشنبه در جریان سفر خود به منطقه خلیج فارس اعلام کرد که آمریکا به توافقی با ایران نزدیک شده که میتواند از حملۀ نظامی به تأسیسات هستهای جمهوری اسلامی جلوگیری کند.
ترامپ در دومین ایستگاه سفر چندروزهاش به خلیج فارس در قطر گفت: «ما قرار نیست گرد و خاک هستهای در ایران به پا کنیم… فکر میکنم داریم به توافقی نزدیک میشویم که شاید بدون نیاز به اقدام نظامی محقق شود.»
بهنوشتۀ خبرگزاری فرانسه، او این خوشبینی را بر پایۀ اظهارات جدیدی از سوی مقامهای جمهوری اسلامی دانست و افزود: «احتمالاً امروز داستان ایران را خواندهاید. آنها کموبیش با شرایط توافق کردهاند.»
ترامپ مشخص نکرد منظورش دقیقاً کدام اظهارات مقامات تهران است.
این اظهارات در حالی مطرح میشود که تهران و واشینگتن بهتازگی چهارمین دور مذاکرات هستهای خود را برگزار کردند؛ مذاکراتی که از ۲۳ فروردین آغاز شده و بالاترین سطح تماس میان دو کشور از زمان خروج ایالات متحده از توافق هستهای موسوم به برجام به شمار میرود.
ایران در حال حاضر اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنیسازی میکند که بسیار بالاتر از سقف ۳.۶۷ درصدی است که در توافق برجام تعیین شده بود و بهگفتۀ کارشناسان تنها یک گام فنی دیگر با سطح تسلیحاتی فاصله دارد.
علی شمخانی در بخش دیگری از گفتوگو با تلویزیون انبیسی، ضمن انتقاد از لحن تهدیدآمیز دونالد ترامپ، گفت: «اگر آمریکاییها آنطور که میگویند عمل کنند، قطعاً میتوانیم روابط بهتری داشته باشیم. این میتواند به شرایط بهتری در آیندۀ نزدیک منجر شود.»
او در عین حال بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، را به تلاشهای پشتپرده برای مانعتراشی در مسیر توافق ایران و آمریکا متهم کرد و گفت: «اگر آمریکاییها اثرگذاری بیبی را کنار بگذارند، بهراحتی میتوانند توافق را امضا کنند.»
این در حالی است که پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ که دولت وقت جمهوری اسلامی برای احیای این توافق تلاش میکرد، برخی مقامهای دولت حسن روحانی بهطور مشخص از علی شمخانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، بهدلیل «کارشکنی» بر سر احیای برجام گلایه میکردند.
محمود واعظی، رئیسدفتر رئیسجمهور در دولت دوم روحانی، خرداد پارسال در مصاحبهای گفت: «خط کلی در شورای عالی امنیت ملی و شخص دبیر آن این بود که برجام امضا نشود و سپس هم احیا نشود.»
واعظی همچنین با بیان اینکه اگر شمخانی با دولت همسو میبود، احتمال داشت برجام احیا شود، فاش کرد که حسن روحانی چندین بار تلاش کرده بود شمخانی را برکنار کند، اما به دلیل مخالفتهای علی خامنهای این اتفاق رخ نداد.
هفت سال پس از خروج آمریکا از توافق برجام، دونالد ترامپ که از زمان بازگشت به ریاستجمهوری سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران را احیا کرده است، اسفند پارسال نامهای به علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، نوشت و ضمن درخواست مذاکره، نسبت به احتمال اقدام نظامی در صورت شکست دیپلماسی هشدار داد.
کمتر از یک ماه بعد مذاکرات ایران و آمریکا با میانجیگیری عمان آغاز و چهارمین دور آن روز ۲۱ اردیبهشت در مسقط برگزار شد.
پیش از این دور از مذاکرات، استیون ویتکاف، نمایندۀ ترامپ در مذاکرات، اعلام کرده بود که آمریکا خواهان توقف کامل برنامهٔ هستهای ایران و تعطیلی تأسیسات نطنز، فردو و اصفهان است. عباس عراقچی اما این خواسته را رد کرد و گفت ایران برای برنامۀ غیرنظامیاش بهای سنگینی پرداخته و غنیسازی قابل مذاکره نیست.
با این حال، پس از برگزاری دور چهارم گفتوگوها، وزیر خارجهٔ ایران اشاره کرد که ممکن است تهران، بهمنظور اعتمادسازی، محدودیتهایی برای ابعاد، اندازه، سطح و میزان غنیسازی قائل شود.
روز چهارشنبه نیز برخی رسانهها گزارش دادند که ایران در مذاکرات با آمریکا پیشنهاد ایجاد یک کنسرسیوم غنیسازی اورانیوم با مشارکت کشورهای عرب منطقه و نظارت آمریکا را ارائه کرده است؛ طرحی که میتواند جایگزین خواستۀ دولت ترامپ مبنی بر توقف کامل برنامۀ هستهای جمهوری اسلامی محسوب شود.
