این بریتانیا، فرانسه یا چین نبودند، بلکه اوکراین بودند که سومین ذخایر بزرگ تسلیحات هسته‌ای جهان را در اختیار داشتند. اوکراین که اکنون یک کشور غیرهسته‌ای است، بیش از 170 موشک بالستیک قاره‌پیما (ICBM) و کلاهک‌های هسته‌ای هسته‌ای داشت اما کل زرادخانه را با استقلال معاوضه کرد. این تاریخ ممکن است باعث ناراحتی در میان اوکراینی‌ها شود اوکراین مدعی است که توسط روسیه با ICBM مورد اصابت قرار گرفته است، اولین مورد شناخته شده استفاده از آن.
در تشدید خطرناک جنگ اوکراین و روسیه که بوده است اکنون بیش از 1000 روز استاوکراین مدعی شد که نیروهای روسی شهر دنیپرو اوکراین را با یک ICBM که قادر به حمل کلاهک هسته ای بود، هدف قرار دادند. مسکو اتهامات را رد کرد.
این امر پس از آن صورت گرفت که اوکراین پس از تایید استفاده از آنها از سوی دولت بایدن، شش موشک دوربرد ساخت آمریکا را به سمت روسیه شلیک کرد. روسیه معتقد بود که این عبور از خط قرمزی است که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه ترسیم کرده است.
جهان به ندرت به اندازه امروز به وقوع یک درگیری هسته ای نزدیک شده است.
اما اگر فکرش را بکنید، در دنیایی که چندین کشور سعی کرده اند دست خود را به سلاح هسته ای بیاورند و برخی به طور مخفیانه تلاش می کنند این کار را انجام دهند، اوکراین به عنوان یک استثنا برجسته می شود.
به عنوان میراث اتحاد جماهیر شوروی، اوکراین پس از روسیه و ایالات متحده سومین زرادخانه بزرگ سلاح های هسته ای را در اختیار داشت.
به گفته مؤسسه تهدیدات هسته ای (NTI)، یک سازمان امنیت جهانی مستقر در واشنگتن، «اوکراین دارای 1900 کلاهک هسته ای استراتژیک شوروی و بین 2650 تا 4200 سلاح هسته ای تاکتیکی شوروی بود که در زمان استقلال در سال 1991 در خاک این کشور مستقر شده بودند.
اوکراین یکی از چهار جمهوری بود که اتحاد جماهیر شوروی برنامه هسته‌ای خود را به غیر از روسیه، بلاروس و قزاقستان گسترش داده بود.
به گفته NTI، نه فقط سلاح های هسته ای، بلکه دارای 176 موشک ICBM، موشک با حداقل برد 5500 کیلومتر است.
همچنین دارای 10 بمب گرما هسته‌ای بود که چند برابر بمب‌های اتمی قوی‌تر از بمب‌های پرتاب شده روی هیروشیما و ناکازاکی بود.
امروز اوکراین هیچ سلاح هسته ای ندارد و بخشی از اوکراینی ها این تصمیم را زیر سوال می برند زیرا با حمله روسیه مواجه است. اوکراین در واقع برای نیازهای نظامی خود برای مبارزه با روسیه به شدت به ایالات متحده وابسته است.
ماریانا باجرین، متخصص اوکراین در دانشگاه هاروارد، به نیویورک تایمز گفت: «محصول این است که ما سلاح‌ها را در اختیار داشتیم، آنها را رها کردیم و حالا ببینیم چه اتفاقی می‌افتد».
بنابراین، چه چیزی اوکراین را وادار کرد که تمام ذخایر هسته‌ای شوروی خود را به روسیه تحویل دهد؟
واقعیتی که باید درک شود این است که کنترل عملیاتی انبارهای شوروی همیشه با روسیه بود. این مسکو بود که «کیف هسته‌ای» را داشت، یعنی دستگاهی برای مجوز، انتقال و کدهایی برای حمله.
با این حال، دانشمندان اوکراینی روی برنامه هسته‌ای شوروی کار کردند و اوکراین دانش علمی برای عملیات و نگهداری این انبار داشت.
در اوایل دهه 1990، اوکراین در جامعه بین‌الملل شناخته شده نبود و برای اینکه به‌عنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناخته شود، نیاز به ایجاد شهرت و هویت داشت.
این کشور از ذخایر هسته ای بیش از 5000 سلاح به عنوان یک ابزار چانه زنی استفاده کرد.
ماریانا بودجرین از دانشگاه هاروارد در مصاحبه ای جداگانه به NPR گفت: “تحمل این سلاح ها چه از نظر اقتصادی و چه از نظر پیامدهای سیاسی بین المللی برای اوکراین هزینه زیادی داشت. بنابراین تصمیم آسانی نبود.”
این فاجعه هسته ای 1986 در چرنوبیل، یکی از شهرهای اوکراین نیز کلمه هسته ای را برای مردم یک نفرین کرد.
به گفته ویلیام میلر، سفیر ایالات متحده در اوکراین از سال 1993 تا 1998، به دلیل فاجعه چرنوبیل در شمال اوکراین در سال 1986 بود که این کشور “نیاز به حذف سلاح های هسته ای را احساس کرد.”
بیش از هر چیز دیگری، برای استقلال بود که اوکراین از بازدارندگی هسته ای خود دست کشید.
به گفته ولودیمیر واسیلنکو، که یکی از نویسندگان اعلامیه حاکمیت دولتی اوکراین بود، خلع سلاح هسته ای به سنگ بنای تلاش اوکراین برای استقلال در سال 1991 تبدیل شد.
به گزارش روزنامه کی یف ایندیپندنت، واسیلنکو گفت: «اوکراین با قدرت هسته ای بودن، نتوانست به استقلال کامل دست یابد».
چندین مقام ارشد، از جمله ولودیمیر تولوبکو، فرمانده سابق پایگاه هسته ای و نماینده اوکراین در پارلمان، اصرار داشتند که اوکراین هرگز نباید لبه هسته ای را رها کند.
به گزارش نیویورک تایمز، او در سال 1992 عجله اوکراین برای اعلام خود را یک کشور غیرهسته ای “عاشقانه و زودرس” خواند. بر اساس این گزارش، او برای “بازدارندگی هر متجاوز” از نیروی موشکی باقیمانده دفاع کرد.
اما نظر اکثریت چیز دیگری بود.
اوکراین در سال 1991 اعلام استقلال کرد و در سال 1994 به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، توافقنامه پرچم‌دار سال 1968 علیه سلاح‌های هسته‌ای، امضا کرد. در بحبوحه تهاجم روسیه به شدت مورد بحث قرار گرفته است.
روسیه که وارث بدهی اتحاد جماهیر شوروی بود، زرادخانه را نیز به ارث برد. اوکراین در سال 1994 پس از تفاهم نامه بوداپست، انتقال موشک ها و کلاهک های هسته ای به روسیه را آغاز کرد.
با عبور آخرین کلاهک هسته ای به روسیه در 2 ژوئن 1996، اوکراین برچسب هسته ای خود را از دست داد.
بنابراین، اوکراین که سومین ذخایر بزرگ هسته‌ای را در اختیار داشت، در ازای تضمین‌هایی از سوی قدرت‌های غربی، عمدتا ایالات متحده و روسیه، تبدیل به پسر پوستر غیرهسته‌ای شد. اما توافقی قاطع وجود دارد که اوکراین با واگذاری تسلیحات شوروی به روسیه، کار درست را در زمان مناسب انجام داد.
